مواجهه با حلال‌ها و سایر مایعات آلی یکی از رایج‌ترین خطرات حلال های شیمیایی برای سلامتی در محیط کار است. اغلب حلال‌های آلی قابل احتراق، غالباً بسیار فرار و به شدت آتش‌زا هستند و همیشه باید با احتیاط کامل با آنها کار کرد. برخی از حلال‌ها بخاراتی تولید می‌کنند که سنگین‌تر از هوا هستند. این بخارات ممکن است در کف یا زمین به سمت یک منبع اشتعال دوردست، مانند جرقه ناشی از جوشکاری یا الکتریسیته ساکن، حرکت کنند. همچنین ممکن است بخارات ناشی از استعمال دخانیات منفجر شوند. بخارات حلال‌ها می‌توانند در مکان‌های بسته نیز انباشته شده و برای مدت طولانی در آنجا باقی بمانند که خطراتی برای سلامتی و اموال ایجاد می‌کند.
خطرات قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
- بخار حاصل از حلال های شیمیایی اثرات گوناگونی بر سلامت انسان دارند. بسیاری از آنها اثرات مخدر دارند و باعث خستگی، سرگیجه و مسمومیت می‌شوند.
- یکی از خطرات حلال های شیمیایی غلظت بالای برخی از آنها در هوا می‌تواند باعث بیهوشی و مرگ شود.
- قرار گرفتن در معرض سطوح پایین‌تر حلال‌ها می‌تواند منجر به اثرات کوتاه‌مدت از جمله سوزش چشم‌ها، ریه‌ها و پوست، سردرد، حالت تهوع، سرگیجه یا سبکی سر شود.
- حلال‌ها چشم‌ها و دستگاه تنفسی را تحریک می‌کنند.
- حلال‌ها به عنوان چربی زدای صنعتی نه تنها صفحات فلزی را در فرآیندهای صنعتی، بلکه پوست را نیز تمیز و چربی‌زدایی می‌کنند. این یک علت بسیار شایع اختلالات پوستی و درماتیت است.
- برخی از حلال‌ها به پوست نفوذ کرده و وارد گردش خون می‌شوند.
- یکی دیگر از خطرات حلال های شیمیایی آسیب به کبد، کلیه‌ها، قلب، رگ‌های خونی، مغز استخوان و سیستم عصبی است.
- حلال‌ها از طریق ادرار و عرق دفع می‌شوند یا ممکن است از طریق بازدم دفع شوند.
- برخی از این عوارض ممکن است خطر تصادف را افزایش دهند.
همچنین از خطرات حلال های شیمیایی می توان به قرار گرفتن مکرر در معرض حلال‌های خاص اشاره کرد که می‌تواند اثرات طولانی‌مدت بر سلامت شما داشته باشد. این موارد ممکن است شامل درماتیت و بیماری‌های کبدی، کلیوی یا عصبی باشد. اگر مطمئن نیستید که محصول شما حاوی چه حلالی است، باید برچسب محصول را بررسی کنید یا از فروشنده خود برگه اطلاعات ایمنی بخواهید.
حلال‌هایی که بیشترین خطر را برای سلامتی دارند باید با حلال‌های کم‌خطرتر جایگزین شوند. اگر این امر در مورد فرآیند کار امکان‌پذیر نیست، حداقل شرایط هنگام جابجایی باید طوری تنظیم شود که هیچ خطری از تماس با پوست وجود نداشته باشد و غلظت بخار در هوا پایین نگه داشته شود. به عنوان مثال، این امر می‌تواند با استفاده از یک فرآیند بسته محقق شود. از جمله خطرناکترین حلال‌ها می‌توان به بنزن، دی‌سولفید کربن و تتراکلرید کربن اشاره کرد.
خطرناکترین حلال های شیمیایی
| نوع حلال | نوع عوارض و خطرات | توضیحات |
| بنزن (Benzene) | سرطان‌زا (H350)، خطرات زیست‌محیطی | سرطان‌زای قطعی برای انسان و ممنوع در بسیاری از کاربردهای صنعتی |
| دی‌کلرومتان (DCM) | احتمال سرطان‌زایی، اختلال سیستم عصبی، مشکلات تنفسی، سردرد | بخارات آن می‌توانند باعث بیهوشی و مرگ شوند؛ در بدن به مونوکسید کربن تبدیل می‌شود. |
| کربن تتراکلرید | سرطان‌زا، آسیب کلیوی و کبدی و اختلال سیستم عصبی | به دلیل سمیت بالا و اثرات زیست‌محیطی، استفاده از آن محدود شده است. |
| تری‌کلرواتیلن (TCE) | اختلال در سیستم عصبی، آسیب کبدی و کلیوی، سوختگی پوست | استفاده از آن در بسیاری از کشورها ممنوع شده است. |
| تتراکلرواتیلن (PCE) | سرطان‌زا (گروه 2A)، اختلال در سیستم عصبی، اختلالات بینایی و روانی، آسیب‌های رشدی در کودکان | به‌طور گسترده در خشک‌شویی استفاده می‌شد؛ اکنون به‌دلیل خطرات سلامتی محدود شده است. |
| n-هگزان | اختلال شدید عصبی ، نوروپاتی محیطی، بی حسی و سوزن سوزن شدن پا | در چسب‌ها ، حلال‌ها و مواد شیمیایی صنعتی استفاده می‌شود؛ باعث تورم آکسون‌های عصبی می‌شود. |
| دی‌اتیل اتر | قابلیت اشتعال بالا، تشکیل پراکسیدهای انفجاری، سردرد، حالت تهوع و استفراغ | به‌دلیل نقطه اشتعال پایین و تشکیل پراکسیدها، خطرناک در ذخیره‌سازی و استفاده است. |
| دی‌متیل‌فرم‌آمید (DMF) | مشکلات کبدی، تحریک پوست و چشم، درد شکمی | در دسته مواد بسیار پر خطر قرار می گیرد. |
| کلروفرم | احتمال سرطان‌زایی، سمیت کبدی، سمیت عصبی، خطرات زیست‌محیطی | به‌دلیل سمیت بالا، استفاده از آن در بسیاری از کاربردها محدود شده است. |
| تولوئن | اختلال عصبی، کم اشتهایی ، خستگی ، سرگیجه | در رنگ‌ها و چسب‌ها استفاده می‌شود؛ می‌تواند باعث آسیب به سیستم عصبی مرکزی شود. |
عوارض حلال های شیمیایی
مواد شیمیایی خطرناک از طریق استنشاق، بلع و جذب از طریق پوست وارد بدن می‌شوند. تأثیر خطرات حلال های شیمیایی به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله:
- سرعت تبخیر حلال در دمای محیط چقدر است؟
- ویژگی‌های آن حلال چیست؟ آیا در آب محلول است یا توانایی حل کردن چربی‌ها را دارد؟
- غلظت بخار حلال در هوای محل کار چقدر است؟
- نوع فعالیت انجام‌شده چیست؟ سبک است یا سنگین؟ (زیرا تنفس سریع‌تر در حین کار سنگین باعث افزایش میزان استنشاق می‌شود.)
- مدت زمان قرارگیری در معرض این ماده چقدر است؟
حلال‌ها می‌توانند از طریق موارد زیر شما را بیمار کنند:
رعایت نکات ایمنی هنگام استفاده از حلال شیمیایی
اگر نمی‌توانید از هیچ راه دیگری میزان خطرات حلال های شیمیایی را کنترل کنید، آخرین گزینه کنترلی که دارید استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) است. تجهیزات حفاظت فردی مناسب از بین موارد زیر انتخاب می‌شوند
- ماسک تنفسی (نیمه ماسک یا تمام صورت مجهز به کارتریج فیلتر؛ ماسک‌های تنفسی برقی که هوای فیلتر شده را به ماسک، نقاب، کلاه ایمنی یا هود می‌دمند.)
- دستکش برای جلوگیری از خطرات حلال های شیمیایی
- پیش‌بند
- چکمه
- محافظ چشم با عینک ایمنی یا نقاب
- استفاده از لباس سرهمی یکبارمصرف
- شستن
- آموزش دادن کارگران در محل کار
قبل از استفاده یا تکیه بر تجهیزات تنفسی برای محافظت از سلامت خود، همیشه باید مشاوره بگیرید. ماسک‌های تنفسی که هوا را فیلتر می‌کنند از کارتریج‌هایی برای حذف حلال استفاده می‌کنند. این کارتریج‌ها ظرفیت محدودی دارند و در صورت مواجهه زیاد، به سرعت اشباع می‌شوند. همیشه دستورالعمل‌های سازنده را دنبال کنید.
نتیجه گیری
حلال‌های مختلف می‌توانند به روش‌های مختلفی بر سلامت شما تأثیر بگذارند. غلظت بالای برخی از حلال‌ها در هوا می‌تواند باعث بیهوشی و مرگ شود. قرار گرفتن در معرض سطوح پایین‌تر حلال‌ها می‌تواند منجر به اثرات کوتاه‌مدت از جمله سوزش چشم‌ها، ریه‌ها و پوست، سردرد، حالت تهوع و سرگیجه شود. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض حلال‌های خاص می‌تواند اثرات طولانی‌مدت بر سلامت شما داشته باشد. این موارد ممکن است شامل درماتیت و بیماری‌های کبدی، کلیوی یا عصبی باشد. اگر مطمئن نیستید که محصول شما حاوی چه حلالی است، باید برچسب محصول را بررسی کنید یا از فروشنده خود برگه اطلاعات ایمنی بخواهید.
