چرم ماده‌ای طبیعی و بادوام است که در طیف وسیعی از محصولات، از کفش و کیف گرفته تا مبلمان و تزئینات داخلی خودرو، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صنعت چرم تبدیل پوست خام به چرم بادوام و باکیفیت طی یک فرآیند شیمیایی پیچیده انجام می‌شود که وجود مواد شیمیایی در صنعت چرم سازی در مراحل مختلف فرآوری چرم، از موزدایی و آهک‌زدایی گرفته تا دباغی، رنگرزی و پرداخت، ضروری هستند. در این مقاله انواع مواد شیمیایی مورد استفاده در صنعت چرم همراه با مزایا و کاربردهای آن ارائه شده است پس با ما همراه باشید.
فرآیند تولید چرم از پوست خام تا محصول نهایی
صنعت چرم‌سازی شامل مراحل مختلفی است که پوست حیوان به چرمی نرم، انعطاف‌پذیر و مقاوم تبدیل شود.
مرحله دباغی چرم
مواد دباغی مهمترین مواد شیمیایی مورد استفاده در تولید چرم هستند، زیرا آنها نقش کلیدی در تبدیل پوست خام به چرم بادوام و ماندگاردارند. این مرحله با مواد دباغی معدنی، گیاهس و سنتزی انجام می‌شود. عوامل دباغی با ایجاد پیوند عرضی بین الیاف کلاژن در پوست، یک ساختار پایدار و سه بعدی ایجاد می‌کنند که در برابر تجزیه مقاومت می‌کند.
مواد شیمیایی مورد استفاده در مرحله دباغی چرم
- سولفات کروم (Chrome Sulfate) : سولفات کروم یک ماده شیمیایی حیاتی در صنعت چرم است که به دلیل ایجاد دوام و انعطاف‌پذیری قابل توجه در محصولات چرمی شناخته شده است. سولفات کروم از ترکیب کروم و اسید سولفوریک مشتق می‌شود، به تثبیت فیبرهای کلاژن در پوست و تبدیل آنها به چرم کمک می‌کند. از مزایای آن می‌توان به افزایش دوام، مقاومت در برابر آب و تسریع درفرآیند دباغی اشاره کرد.
- اسید فرمیک : برای خنثی کردن pH چرم و بهبود نفوذ عوامل دباغی استفاده می‌شود. از مزایای آن می‌توان به تنظیمpH، بهبود نفوذ عامل دباغی وسازگاری با محیط زیست اشاره کرد.
- عوامل دباغی آلدئیدی : در تولید چرم‌های سفید یا اصطلاحاً Wet White استفاده می‌شوند. دباغی آلدئیدی به چرم رنگی نرم و کرمی کم‌رنگ می‌دهد که به راحتی می‌توان آن را با رنگ‌های پاستلی رنگ کرد.
- بیوسیدها و مواد ضدباکتری : برای جلوگیری از فساد میکروبی پوست در طول فرآیند.
در برخی کارگاه‌های چرم‌سازی، از نونیل فنول اتوکسیلات در ترکیب با اسیدهای چرب و الکل‌های زنجیره‌بلند برای افزایش نفوذ مواد دباغی در بافت چرم استفاده می‌شود.
روغن دهی چرم
این مرحله برای نرمی و انعطاف پذیری چرم استفاده می‌شوند و از ترک خوردن آنها جلوگیری می‌کند. معمولاً از روغن‌ها و چربی‌های طبیعی مانند روغن ماهی یا لانولین برای روغن دهی چرم استفاده می‌شود که مشکلات زیست محیطی ایجاد نمی‌کند. این مرحله برای افزایش مقاومت چرم در برابر آب انجام می‌شود.
رنگرزی چرم
مواد رنگرزی برای ایجاد رنگ مشخصه چرم استفاده می‌شوند و می‌توانند در مراحل مختلف فرآیند دباغی استفاده شوند. دو نوع اصلی از مواد رنگرزی در تولید چرم استفاده می‌شوند:
- رنگ‌های آنیلین: رنگ‌های آنیلین، رنگ‌های شفافی هستند که به عمق چرم نفوذ می‌کنند و به آن رنگی طبیعی و یکنواخت می‌دهند. چرم رنگرزی شده با آنیلین به دلیل نرمی، لطافت و الگوهای دانه‌ای طبیعی‌اش شناخته شده است.
- رنگ‌های رنگدانه‌ای: رنگ‌های مات هستند که روی سطح چرم قرار می‌گیرند و به آن رنگی یکنواخت می‌دهند. چرم رنگرزی شده با رنگدانه اغلب برای کاربردهای مد و روکش مبلمان استفاده می‌شود.
مواد شیمیایی در رنگرزی چرم
- صابون مول ۱۰ : به عنوان امولسیفایر در فرمولاسیون روغن‌ها و پخش شدن بهتر رنگ‌ها کمک می‌کند.
- بوتیل گلایکول : نقش حلال و یکنواخت‌کننده را دارد و از تشکیل لکه در رنگ جلوگیری می‌کند.
- رزین‌های اکریلیک: برای تثبیت رنگ و افزایش مقاومت چرم در برابر آب استفاده می‌شود
- اسید فرمیک: جذب رنگ‌ها در فرآیند رنگرزی را بهبود می‌بخشد و علاوه بر ایجاد رنگ‌های پر جنب و جوش باعث تثبیت رنگ‌ها می‌شود.
تکمیل نهایی چرم (Finishing)
مواد شیمیایی در تکمیل نهایی چرم برای بهبود ظاهر، براقیت، مقاومت در برابرخراش و عملکرد محصولات چرمی استفاده می‌شوند. انواع مختلفی از مواد شیمیایی پرداخت وجود دارد، از جمله:
- رزین‌ها : از رزین‌ها برای ایجاد یک پوشش محافظ روی سطح چرم استفاده می‌شود و آن را در برابر آب، لکه‌ها و سایش مقاوم‌تر می‌کند.
- براق‌کننده‌ها : از براق‌کننده‌ها برای ایجاد یک پوشش براق و درخشان روی محصولات چرمی استفاده می‌شود. آنها را می‌توان از موم‌های طبیعی مانند موم زنبور عسل یا موم کارنوبا یا مواد مصنوعی تهیه کرد.
- لاک‌های نیتروسلولزی : با افزایش درخشندگی سطح و ایجاد پوششی یکنواخت علاوه بر بهبود کیفیت ظاهری، مقاومت چرم را در برابر سایش و آب افزایش می‌دهد.
- بوتیل گلایکول : در فرمول لاک‌ها به عنوان حلال فرار عمل کرده و سطحی یکدست ایجاد می‌کند.
- صابون مول ۶ : در برخی ترکیبات پوشش‌دهنده به عنوان پایدارکننده امولسیون استفاده می‌شود.
